“Ik kan er úúúren naar kijken en over fantaseren”

Wanneer loopt een verzameling uit de hand? Als je verhuist en de helft van de verhuiswagen zit vol met flessen. En ook sindsdien is van minder kopen geen sprake. Pernell Kusmus over zijn extreme passie voor parfumflacons, mét stop.

TEKST: GEORGETTE KONING. FOTO’S: CHRIS PHILIPPO ALLE FLACONS: PERNELL KUSMUS

Het leven van Pernell Kusmus bestaat uit geuren. Hij weet precies hoe zijn vrienden ruiken, hoe hun huizen ruiken. Hij omringt zich met geuren en gaat nooit de deur uit zonder geur. De Amsterdamse make-upartist houdt van mysterieuze chypre-geuren, zoals Guerlains Mitsouko. Zijn favoriete chypres zijn zwaar en hebben ingrediënten als leder en tabak. Hij draagt ze het liefst zo weelderig mogelijk, zodat je ze ruikt vanaf vijf meter afstand. Maar buitenshuis houdt hij zich toch een beetje in, mensen zijn geuren opdringen wil hij niet. Op feestjes mag dat best, en thuis is de lucht vanzelfsprekend bezwangerd met de heftigste geuren.

Thuis is in Amsterdam, waar verspreid door het huis een klein deel van zijn parfumverzameling staat opgesteld. Lange slanke flacons, dure luxe, heel kleine en dikke bolle en platte ronde. Iedereen mag de kristallen creaties pakken, openen, ruiken. “Het moet er niet uitzien als een museum”, vindt Kusmus. Soms verandert hij iets aan de opstelling. De afgewezen flacons verhuizen dan naar de opslag waar ze met honderden andere flacons ‘wachten’ tot ze op een dag weer mogen pronken op de schoorsteenmantel.

FILMSTER. Pernell Kusmus verzamelt sinds begin jaren negentig luxe flacons met een kristallen stop, en dan de meest luxueuze versies, en zo groot mogelijk. In parfumsprays is hij niet geïnteresseerd, hoe mooi de flacon ook is. Als aspirant-verzamelaar ontdekte hij al snel dat lege of half lege flessen het goedkoopst zijn. Fijn, dat scheelt zo weer honderd euro. Trouwens, flacons met inhoud kon hij als beginnend verzamelaar ook niet betalen. De gekochte flacons vullen doet hij soms zelf met de originele geur afkomstig uit vintage flacons die hij vindt via eBay.

Kusmus’ mooiste stopflessen zijn van Guerlain en Houbigant. “Ik houd van kristallen flessen die sterk zijn van vorm, zonder al te veel poespas.” Zijn oudste flessen dateren uit 1900 en zijn van Houbigant, maar echt fraai vindt hij ze niet. Wél waanzinnig: Essense Rare van Houbigant uit 1933, van kristal in diamantvorm. Hij heeft ze met koperen dop en in alle maten van klein naar groot. Kusmus: “Ik kan er úúúren naar kijken en over fantaseren. Want wie gebruikte zo’n enorme onbetaalbare fles van 200 milliliter pure parfum? Is zo’n fles misschien ooit gekocht door een filmster, een chique dame? En vervolgens, eenmaal leeg, doorgegeven aan de huishoudster?” Genietend: “En nu heb ik die fles, en niet één maar honderden!” Overigens, het ware verhaal achter zo’n fles interesseert hem niet echt. Waar het hem wel om gaat is het dromen en vooral de schoonheid van de flacon.

ARUBA. Het verlangen naar schoonheid is kenmerkend voor Pernell Kusmus. In het dagelijkse leven is hij make-upartist, en een hele goeie ook. Over het verhaal achter die carrière later meer. Kusmus’ meest bepalende geurherinneringen komen uit zijn jeugd die hij doorbrengt op Aruba, omringd door vrouwen. Smakelijk vertelt hij dat als moeder Kusmus gaat winkelen ze de kleine Pernell achterlaat in de kapsalon van zijn tante. Daar ziet hij vrouwen met wanhopige kapsels binnenkomen en trots en blij de salon verlaten. Fascinerend! Eén kapster was verslaafd aan dure geuren, zoals Arpège van Lanvin. Zijn moeder gebruikte Tosca, behalve als ze naar de kerk ging, dan was het Madame Rochas.

Kusmus’ liefde voor zware geuren komt mogelijk door de maandelijkse bezoekjes van de schoonzus van een tante. Kusmus vertelt dat zij samenwoonde met de rijkste man op het eiland. Die bestelt een keer per maand bij zijn moeder een zelfgemaakte overheerlijke pruimentaart. Zijn vrouw haalt de taart op met de auto, een enorme bak met airco. “Zodra ze uitstapte rook ik Bal A Versailles van Jean Deprez. Zó zwaar dat daarna het hele huis ernaar rook. Heerlijk!”

Zelf parfumflacons kopen, laat staan verzamelen, is er dan nog niet bij. De eerste bijzondere flacon krijgt hij op zijn negentiende, een kubusvormig flesje met nog een druppel van het Oriëntaals bloemige Narcisse Noire van Caron.

JOSÉ LUIS. Naast een fascinatie voor parfums, ontwikkelt Kusmus een diepe passie voor make-up. “Ik weet niet wanneer ik níet met make-up bezig was”, zegt Kusmus. Het beroep visagist moet dan nog worden uitgevonden. Veel later, als het gezin verhuist van Aruba naar Eindhoven, ziet hij midden jaren tachtig op televisie een Duits modeprogramma met backstage-beelden. Met open mond ziet hij hoe YSL’s make-upartist José Luis een prachtige Filippijnse opmaakt. “Omg”, denkt Kusmus. “Het bestaat! Ik wil die man zijn en vrouwen opmaken en ik zal niet stoppen tot ik die man ben!”

Dat lukt, al is het een lange weg voor een jongen uit Eindhoven die geen dure make-upopleiding kan betalen. Ondertussen bestudeert hij de toilettassen van zijn nichtjes, die hem spelenderwijs leren hoe het moet. Het eerste dure make-upproduct dat hij als puber koopt, is een knalfuchsia YSL-blush. Elke week checkt hij de plaatselijke parfumerie voor nieuwe producten; gek worden ze van hem.

SERGE LUTENS. De school, Havo, boeit minder. “Als Pernell net zoveel aandacht aan de lessen zou geven als aan zijn uiterlijk, dan zou het heel goed met hem gaan”, waarschuwt een docent zijn ouders. Als hij even later toelating doet voor de Eindhovense modeacademie ziet hij eruit als Grace Jones, opgeschoren haar, natuurlijk in zelfgemaakte kleding. Alles aan de modeopleiding vindt hij interessant. Als stagiaire mag hij voor een modellenbureau samen met fotografen aanstormende modellen testen. Styling, haar, make-up (van Mary Quant, bij V&D) Kusmus doet alles al lerend zelf.

Likkebaardend bewondert hij in parfumerieën de make-upcampagnes van Tyen voor Dior en Serge Lutens voor Shiseido. “Hoe maakt Lutens die witte gezichten terwijl er alleen maar roze foundation bestaat?” vroeg hij zich af. Wist hij veel dat Lutens zelf die producten maakte. “Door Lutens ontdekte ik: je kunt alles gebruiken wat je wilt!”

Kusmus is eenentwintig als er beweging komt in zijn carrière als visagist door een klus voor de befaamde Belgische modefotograaf Karel Fonteyne. Eindelijk werkt hij met een echte fotograaf, echte designerskleding en een echt model. Vijf jaar later is Kusmus fulltime aan het werk als visagist, en nog altijd veel gevraagd. Als Nederlandse ambassadeur voor Dior Make-up werkt hij als make-up artist voor veel bladen, en hij geeft les aan de House of Orange make-up school.

DIVA. Ondertussen mist hij geen enkele nieuwe parfumlancering. “Diva, een bloemige chypre van Emanuel Ungaro kwam uit in 1983 en die flacon met schitterende waaierdop móest ik hebben.” Kusmus haalt zijn kennis dan uit het halfjaarlijkse geurenlexicon van de Avenue. Begin jaar negentig begint zijn zoektocht naar interessante parfums, zoals Chypre van Coty – die hij overigens nooit vond– maar hij ontdekte wel de afgeleide: Guerlains Mitsouko in een flacon van Baccarat. “Zo groot”, gebaart hij.

Nieuwe flacons met een kristallen stop worden tegenwoordig nog amper uitgebracht (immers, iedereen wil handige sprays). Merken als Chanel en Tom Ford verkopen ze wel. Maar Kusmus vindt ze niet mooi: te modern, te strak en je ziet ze overal. Flacons die hem blijven bekoren zijn vintage flacons vanaf 1900 tot de jaren tachtig. En adembenemende special editions. Zoals een Versace gemaakt in de jaren negentig door de beroemde Franse kristalfabrikant Baccarat. Toenmalige waarde 1500 gulden. Kusmus vond het kunstwerk ergens voor 50 dollar, er was niemand zo blij als hij.

FLESSEN JAGEN. Sinds de komst van veilingsites als eBay is Kusmus’ verzameling rap uitgegroeid tot zo’n zevenhonderd exemplaren. Elke nieuwe vondst krijgt altijd eerst in huis een ereplaatsje en gaat daarna naar de opslag. “In mijn hoofd weet ik wat ik bezit, ik ken van elke fles in mijn verzameling het jaar van de lancering en aanschaf, de waarde, en het bedrag wat ik ervoor betaald heb.”

Er zijn heel wat flessen waar Kusmus jarenlang op heeft gejaagd. Een 250 ml creatie van Shalimar gemaakt door Baccarat vond hij op eBay, voor het toen belachelijk lage bedrag van 150 dollar. Inmiddels is die fles duizenden dollars waard. Doorverkopen doet hij niet. Ruilen? Ook nooit, net zo min als de winkelprijs betalen. Of toch, één keertje bezweek hij voor de verleiding. In 2000 ging hij voor de bijl voor een Chanel No 5 flacon waarvan er in Nederland slechts twee te koop waren. Kusmus reserveert er één en rekent €1000 euro af. Hoewel hij genoot van de fles, verkocht hij het verzamelstuk voor een goeie prijs.

JACKPOT. Elke avond voordat Kusmus gaat slapen checkt hij eBay en Etsy. Trefwoorden: vintage perfume bottles, vintage glass stoppers en factice bottles - dat zijn de enorme etalageflessen die tegenwoordig niet meer gemaakt worden.

Soms wint hij de jackpot, zoals in 2003. “Voor een prikkie vond ik een Dior fles uit 1947, de eerste kristallen obelisk van Baccarat. Jaren zoeken gingen er aan vooraf. Iemand van Dior zei, als mijn baas dit weet wil hij de flacon hoe dan ook kopen. Waarop ik zei: jouw baas mag de fles nooit zien. Ik wil niet horen wat hij wil betalen, deze fles blijft voor altijd bij mij!”

Kusmus bezoekt met regelmaat zijn opslag. En al weet hij precies wat er in al die ontelbare dozen zit, bij het openen ervan komen de herinneringen. “Ah, dat was die te dure fles waardoor ik mijn huur niet op tijd kon betalen, die had ik beter niet kunnen kopen. En daarna word ik ontzettend blij…kijk toch wat ik heb!”

Meer lezen in MIRROR MIRROR? Bestel het blad hier online