PROJECT LICHAAMSHAAR

Schaamhaar, okselhaar, beenhaar, any haar. Lichaamsbeharing wordt al eeuwen aangepakt. Haar of geen haar? Je doet maar! Was het maar waar.

Als actrice Julia Roberts in 1999 op de Rode Loper verschijnt in een mouwloze jurk is er een plukje okselhaar zichtbaar. Omdat Twitter en Instagram nog niet bestaan veroorzaakt haar beauty-faux pas slechts een bescheiden mediastormpje.

Precies twintig jaar later breekt de hel los als Nike in 2019 op Instagram een foto post van Annahastasia Enuke. De Nigeraans-Amerikaanse zangeres toont het nieuwste model sportbeha én een harige oksel. Bijna 10.000 Insta-reacties volgen snel. Van ‘Aargh’, en ‘Uggh’ tot ‘Geen man trouwt een vrouw met okselhaar’.

Gelijksoortig commentaar krijgt een okselhaarfoto van het vooruitstrevende modelabel Vetements. Eén volger merkt spottend op: “Man, how things have changed.” Het zegt veel over de positie van de moderne vrouw. Vrouwen mogen carrière maken, maar wel mét geschoren oksels.

Activistische female writers (het zijn altijd vrouwen die hierover schrijven) zien het natuurlijk anders. In hun artikelen over lichaamsbegroeiing willen deze haar-activisten ons laten geloven dat harige oksels en benen voor iedereen aanvaardbaar zijn geworden. Girl Power! Maar is er echt sprake van ‘the return of the bush’, zoals Laura Regensdorf zich afvraagt in Vanity Fair? Zit er daadwerkelijk schot in de acceptatie van oksel- en beenhaar?  Of is deze feministische wens slechts de moeder van de (body positive) gedachte?

Tegenwoordig beginnen meiden op steeds jongere leeftijd met make-up en het wegscheren van hun lichaamshaar. Genders van diverse leeftijden hanteren het mes omdat ze zich gedwongen voelen om aan het perfecte (sociale media) plaatje te voldoen.

SEKSUEEL VERLANGEN

Sinds de prehistorie hebben mensen zich op het gebied van lichaamsbegroeiing laten leiden door hygiëne en fatsoensnormen. Duizenden jaren geleden vinden Egyptische elite-dames hoofd- en schaamhaar onbeschaafd en harsen alles rigoureus weg met een mix van hete suiker en citroen. Stel je voor, Cleopatra, haarloos, all-over! 

Hàd de Griekse beschaving in plaats van de bekende drie beeldschone gratiën al was het maar één gratie gehad met een hairy bush of monobrow, dan was er tenminste één uitzondering geweest op het zo invloedrijke klassieke schoonheidsideaal.

In de Westerse kunst wordt schaamhaar lange tijd niet getoond omdat dit het seksuele verlangen van de vrouw openbaart. Vandaar dat vijftiende- en zestiende-eeuwse schilders zoals Jheronimus Bosch, Titiaan en Michelangelo nooit venushaar schilderen. Zelfs de realistische Rembrandt verstopt het haar in schaduwen. Eind nachttiende-eeuw zorgt het schilderij La Maja Desnuda van Francisco Goya voor oproer met een geheel naakte, gewone vrouw -  geen godin - met een bescheiden toefje. In de negentiende eeuw verzet Gustave Courbet zich tegen het schoonheidsideaal in de kunst en schildert vrouwen zoals ze werkelijk zijn. Op zijn uitdagende schilderij L’Origine du monde (1866) staat een stevig behaard vrouwelijk geslachtsdeel. Nog weer vijftig jaar later laat Egon Schiele helemaal niets meer aan de fantasie over.

Begin twintigste eeuw is door de veranderende mode steeds meer blote arm zichtbaar. De haarverwijderingsindustrie, met het Amerikaanse bedrijf Gillette als pionier, grijpt zijn kans en adverteert vanaf 1915 in damesbladen met de boodschap om okselhaar te verwijderen. Doel van de Gillette’s marketingmachine is  – ja toen al – vrouwen onzekerheid aanpraten omdat ze niet voldoen aan het door Gillette opgelegde schoonheidsideaal. De vrouw die geen duur Milady Décolleté-mesje van Gillette bij de hand heeft, verwijdert haar ongewenste okselbegroeiing op zijn achttiende-eeuws: wegschroeien met een kaarsvlam. Au!

Als in de jaren roaring twenties van de twintigste eeuw de rokzoom geleidelijk omhoog gaat, komt er meer been in beeld. Door de komst, in 1939, van de populaire nylonkous wordt beenhaar weer onttrokken aan het zicht. Maar als in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog een tekort aan kousen ontstaat, wordt benenscheren een gewoonte. Het bijwerken van het schaamhaar is sinds 1946 een must door de uitvinding van de bikini.

PORNO POES

Wel of niet scheren? Niet! Dat is het gevolg van de vrouwenemancipatie als in de sixties de rokzoom dankzij de mini-mode nog verder richting het kruis omhoog kruipt. De tweede generatie feministen keurt namelijk het schoonheidsideaal van het haarloze lichaam af. Toch wint het gladde been, de au naturel-look krijgt geen voet aan de grond.

De definitieve omslag op schaamhaargebied komt eind jaren tachtig als in Amerika de eerste salons openen die zijn gespecialiseerd in de Braziliaanse wax-techniek. De opmars van de kale poes begint in de porno-industrie. “Begin jaren tachtig was ik een Penthouse model”, zegt gepensioneerd pornoster Kelly Nichols.  “Ik poseerde met een volle bos. Niemand in de wereld van adult entertainment schoor zich. Sinds 2000 scheert iedereen zich.” Gucci verbaast in 2003 met een advertentie met weggeschoren schaamhaar, op G de van Gucci na. Sex sells.

Waxen wordt een internationale hype nadat de wereld ziet hoe Carrie Bradshaw in 2000 in een scène in Sex and the City de pijnlijke (hete was!) behandeling ondergaat. “I’m so aware of down there now. I feel like I’m nothing but walking sex.”

MANNELIJK EN TOCH KAAL

Wat in de jaren vijftig voorzichtig begint met het bijwerken van de bikinilijn, mondt uit in het haarloos maken van de hele schaamstreek, want sinds internet heeft een breed publiek kale pornosterren met enkele muisklikken gratis binnen handbereik. ‘Kaal’ is voor de lustzoekende man een voorwaarde voor aantrekkelijkheid geworden. Lichaamshaar als factor in een competitieve selectie.

Voelen in eerste instantie vrouwen zich genoodzaakt (het porno-effect) om steeds kaler door het leven te gaan, het duurt even voordat de moderne heteroman ervaart hoe zo’n eigen haarloos onderlichaam voelt. (Hun haar groeit nu op de kin.) In de gayscene is de smooth-look al eerder de norm vanwege de ultieme seksbeleving. Bijzonder: voor het eerst in de geschiedenis wordt een man zónder lichaamsbeharing als mannelijk beschouwd!

Rommelige toefjes, streepjes, getrimde heuveltjes, wilde bossen. Haar of geen haar. Het is sinds het millennium een gender- en generatieding. Terwijl de meeste millennials gewend zijn aan haarloos, schrikken de begin twintigers van Gen Z niet van een partner mét lichaamshaar. En evenmin van eentje zonder.

Ook anders dan vroeger is dat lichaamsbegroeiing een keus is. Stimulerende ontwikkeling is de opmars van nieuwe ontharingsproducten, waaronder Flamingo, Fur en Billie. Handig surfen deze Amerikaanse merken mee op de inclusive iedereen-mag- alles-ontwikkeling. “We believe in a more inclusive definition of beauty,” is de slogan van Fur: “Whether you think the bush is back or skin is in.”

De rebranding van lichaamshaar komt ook terug in Billie’s campagne Project Body Hair met vrouwen in bikini’s zónder bikini-lijn. De boodschap? Stop met het beschouwen van lichaamshaar als een taboe of iets waarvoor we ons moeten schamen.

AUTEUR: Georgette Koning voor MIRROR MIRROR Magazine

Barrie Hullegie - Fotografie

Daan Kneppers (voor Biolage RAW) NCL Representation - Haar

Suzanne Verberk (voor MAC cosmetics) NCL Representation - Make-up

Ass.: fotografie Jelle Koiter - Ass.: Haar & Make-up Vera Dirkx

Kate & Regina - Modellen