De illustratie bij het artikel over Balenciaga in MIRROR MIRROR #15 is van Peter Jeroense. Hij illustreert uitsluitend in zwart-wit, met Oost-Indische inkt en hulp van het kopieerapparaat. Lee ook de interviews met Mo Benchellal en Ferry Schiffelers over hun bewondering voor Christóbal Balenciaga.

Peter Jeroense: ‘Door mijn neiging tot beperking heb ik als illustrator genoeg aan zwart. Ik ben in alles wat ik doe vrij spartaans. Het gebruik van zwart voor mijn mode-illustraties is begin jaren tachtig ontstaan door de Xerox kopieermachine. Ik studeerde mode en kopiëren was de enige manier om een presentatie iets professioneels te geven. Een kopieerapparaat is perfect voor het vergroten en verkleinen van proporties, dat vind ik heel belangrijk.

‘Ik ben altijd lekker ouderwets blijven fotokopiëren. Maar vroeger spoot het apparaat, dat analoog was, inkt op papier. Dat is veranderd door de nieuwe digitale techniek. Omdat mijn tekenstijl verfijnd is, zag ik opeens smerige pixels in de lijnen. Inmiddels heb ik me hier overheen gezet.

‘Mijn uitgangspunt bij het maken van een illustratie is een type/persoon die ik typeer door middel van een portrettekening, gedetailleerd in lijn. Vervolgens moet het een modeplaatje worden: er moet een silhouet onder of omheen komen, iets wat de persoon gaat dragen. Wat het ook wordt - stel een jurk – het ontstaat altijd uit knip- en plakwerk. Ik zoek daarbij van binnenuit naar de outline van het silhouet.’

 ‘Toen ik naar aanleiding van deze opdracht research deed naar het werk van Balenciaga, kreeg ik net als vroeger weer dat oooh-gevoel. Zo van Jezus, wat was die man briljant, écht. Niet te geloven. Zijn oog voor proporties, dat kom ik als docent op kunstacademies zelden tegen. Alles zit bij hem zó goed op de juiste plek. In die tijd dat het is ontworpen, was het zeker vernieuwend. Wat Balenciaga heeft gedaan is enorm avant-gardistisch, hij was visionair. Hij introduceerde niet-westerse elementen in couture, zoals de kimono-mouw. Ja, hoe simpel is het, maar de controle die hij had is briljant.

‘Het was een goede greep van Balenciaga om in zwart te gaan werken, het beperkte hem in de goede zin, maar zwart hoorde zeker ook bij zijn Spaanse identiteit. Zelf ben ik gereformeerd opgevoed, opgegroeid in Alblasserdam, de kern van de zwartekousenkerk. Ik heb het idee dat beperking bij mij daar heel erg uit voortkomt. Ik heb mij altijd tegen het gereformeerde geloof afgezet.’

‘Ik heb altijd interesse in mode gehad, maar zat als androgyne puber in Alblasserdam in een soort van ‘error’-situatie omdat de kleurige fiftieslook uit Amerika de mode beïnvloedde. Later op de academie, in de jaren tachtig, werd ik geconfronteerde met de zwarte, obscure Japanse mode. Eigenlijk waren die Japanse ontwerpers net zo radicaal als de gereformeerden in Alblasserdam en ook zij contrasteerden met de invloed van de kleurige jaren vijftig en de welvarende Amerikanen. Ik vind radicale uitingen altijd interessant. Dus ook de reactionaire reactie: stronteigenwijs ergens bij blijven waardoor er geen ontwikkeling is.

‘Waarom Balenciaga vermoedelijk zo dol was op zwart heeft volgens mij dezelfde bron. Het heeft natuurlijk te maken met de zestiende-eeuwse Spaanse ingetogenheid, die ook door het geloof is ingegeven. Katholiek weliswaar, maar toch. Soberheid en zelfontkenning, daar gaat het om. Terwijl een  totaal zwart silhouet juist zelfverzekerd afsteekt tegen de omgeving.’

‘Of ik Balenciaga’s zwarte ontwerpen beter vind dan die in kleur? Ik kwam tijdens mijn research een ontwerp tegen dat ik niet kende; een vijftiger jaren rood/roze gedessineerde avondjurk met een punt op de rug als een soort haaienvin. Het laat zien dat Balenciaga-ontwerpen in kleur ook goed werken, als de proporties maar in de hand worden gehouden. Demna heeft Balenciaga’s haaienvin-ontwerp vertaald naar een roze maxi-jurk, een soort hobbezak met een perfect geproportioneerde punt. Het was het beste ontwerp uit de collectie.

‘Zelf maakte Cristóbal Balenciaga ontiegelijk veel variaties op de ‘baby doll dress’, waaronder trouwjurkvariaties. Die vind ik niet allemaal even geslaagd, alsof hij te veel naar de cliënt heeft geluisterd.’

Balenciaga - Meesterlijk zwart t/m 5 maart 2023. Kunstmuseum Den Haag. Catalogus: Balenciaga. Meesterlijk Zwart €29,95. Kinderkunstboek: Cristóbal Balenciaga – De jongen die couturier wilde worden. Sanne te Loo €15,99

WIE WAS CHRISTÓBAL BALENCIA?  De Spaanse Cristóbal Balenciaga (1895–1972) is pas twaalf als hij in 1907 aan de slag gaat als leerling-tailleur. Hij blijkt talentvol en opent met succes in 1917 zijn eerste modehuis in San Sebastián. In Parijs heeft Coco Chanel zich een paar jaar eerder aan de rue Cambon gevestigd. In 1937, na het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog, Balenciaga is dan de veertig al ruim gepasseerd, verhuist hij naar Parijs om daar zijn geluk zoeken. Triomf volgt. In 1968 stopt Cristóbal Balenciaga, 73 jaar. Hij wordt in 1971 voor het laatst gezien in het openbaar, op de publieke begrafenis van Chanel. Zelf overlijdt hij een jaar later.