‘Het is waar elk meisje over droomt: een trouwjurk, de oranjebloesem, de muziek. Het is iets dat ze zich voor de rest van haar leven zal herinneren’, zegt Elizabeth Taylor in 1950 in Father of the bride een romantische komedie over de voorbereidingen van een huwelijk. Tot 16 februari 2025 kunnen trouwlustigen en iedereen zich in het Fries Museum in Leeuwarden vergapen aan de trouwjurk van de afgelopen 250 jaar.

DOOR GEORGETTE KONING Maanden en maanden werk worden vaak gestoken in de jurk der jurken voor de dag der dagen. Elizabeth Taylor huwde acht keer en heeft opgeteld minstens twee jaar voorpret gehad. Lees hier alles over de geschiedenis van de trouwjurk.

Voor koninklijke huwelijken, die tegenwoordig wereldwijd worden meegeleefd, geldt misschien een nog wel langere voorbereidingstijd. De trouwpartij van Kate Middleton met prins William wordt in 2011 door ruim honderd miljoen mensen bekeken via televisie en YouTube. De nieuwe Duchess of Cambridge draagt een ogenschijnlijke eenvoudige trouwjurk van de Britse Sarah Burton met een lijfje bezaaid met kantwerk van rozen, klavertjes, narcissen en distels, allemaal symbolen van het Verenigd Koninkrijk. Zulke details werden uitvoerig toegelicht op In Fine Style, een expositie over koninklijke kleding in Buckingham Palace.

In de derde eeuw voor Christus schrijft de Macedoniër Hippolochus uitgebreid over een Griekse trouwerij. Helaas wijdt de schrijver alleen uit over het bacchanaal en de politieke betekenis van de verbintenis, geen woord over de jurk. Maar dat in de oudheid de Egyptenaren al voor die tijd speciale huwelijkskleding kennen, illustreren hiërogliefen die verslag doen van de plechtigheid. Egyptische bruiden dragen lagen ragfijn geplisseerd linnen, altijd nieuw, als symbool voor maagdelijkheid. En ook dan al is de kleur wit.

Lees verder onder de foto

Hoewel vaak wordt gedacht dat de spierwitte trouwjurk haar oorsprong vindt in 1558, als Mary Queen of Scots zich introuwt in de Franse koninklijke familie in een robe “wit als lelies”, en daarmee de Franse traditie trotseert van wit als koninklijke rouwkleur, is wit al in de middeleeuwen favoriet.  Op een afbeelding uit 1430 van het huwelijk van Isabelle van Portugal en Philip de Goede zijn de bruid, bruidegom en alle gasten in het wit.

Waarom toch altijd dat wit? Van oudsher is de kleur symbool voor vreugde en wordt vaak gedragen tijdens feestelijke gelegenheden, inclusief huwelijken. Overigens is het tot het begin van de negentiende eeuw uitsluitend de elite die wit draagt.

Terug naar Isabel van Portugal. Zij draagt op het schilderij van haar huwelijk een simpele, nauwsluitende jurk waarin ze buitengewoon sexy oogt. Van eenvoud is ruim anderhalve eeuw later beslist geen sprake meer. Over de trouwjurk van Maria de Medici (1573-1642), die in 1600 huwt met koning Henri IV van Frankrijk, zegt een ooggetuige dat deze zo ontzettend weelderig is, en daarom met geen pen te beschrijven. Maria draagt een witzilveren jurk van brokaat, rijk geborduurd met goud en bezet met juwelen, afkomstig uit de enorme bruidsschat. Genoeg om de helft van de nationale schuld van Frankrijk te vereffenen.

Lees door onder de foto

De bruidsjapon is van oudsher een familiegeschenk. In het geval van Marie Antoinette (1755-1793) spendeert haar moeder Maria Theresia van Oostenrijk in 1770 een fortuin aan een jurk van zilverdraad bestikt met diamanten, die als de toekomstige koningin van Frankrijk aankomt in Versailles te klein blijkt! De historische rococo jurk is helaas niet bewaard gebleven. Wel geconserveerd zijn dergelijke achttiende-eeuwse exemplaren die tonen hoe excessief de jurk er uit moet hebben gezien. De trouwrobe van de Zweedse Hedwig Elizabeth Charlotte Holstein-Gottorp (1759-1818) die in 1774 met de toekomstige koning van Zweden huwt, is een enorm gevaarte, met een rok met rond de heup een omvang van een meter, en daarboven een strak corsetlijfje met een middeltje als de omtrek van een ontbijtbordje. Alles gegarneerd met strikken. Hiermee volgt Hedwig de kledingsregels zoals gezet in Versailles, toonaangevend op het vlak van hofmode.

In Frankrijk maakt de revolutie in 1789 een eind aan alle extravagantie. Vanuit de idolatie voor politiek en vormgeving uit de Romeinse en Griekse oudheid ontstaat de empirestijl, met lingerie-achtige jurken met een verhoogde taille van de fijnste katoensoorten of zijde. Keizerin Maria Louisa trouwt in 1810 in een dergelijke jurk met Napoleon.

Omdat de eerste modeverslagen rond 1800 in bladen als Journal des dames et des modes gaan over  koninklijke evenementen, raakt ook het gewonere volk onder de invloed van bruidsmode. Het is zeker nieuws als in 1840 koningin Victoria (1819-1901) breekt met de traditie van trouwen in het barokke staatsiegewaad van zwaar geweven brokaat van zilver- of gouddraad bezet met juwelen. Victoria zet een trend in een zeer romantische crèmekleurige satijnen jurk met veel kant en versiersels. In plaats van de gebruikelijke koninklijke kroon draagt ze een haarkrans van witte oranjebloesems die symbool staat voor vruchtbaarheid en deugdzaamheid.

Het volk schaft tot 1850 zelden een trouwjurk speciaal aan, en trouwt in klederdracht of een avondjurk in roze, lila maar ook in het zwart. Op foto’s verraadt een corsage van oranjebloesem het huwelijkse karakter. Omdat verse oranjebloesems zelden voor handen zijn, worden ze nagemaakt van was of zijde.

Omdat de trouwmode altijd de trends volgt, is het logisch dat vanaf 1920, de roaring twenties, de roklengte omhoog schuift. De grote depressie die volgt dwingt de bruid in haar dagelijks mantelpakje met hoed. Vanaf de jaren dertig wordt inspiratie gehaald uit de sprookjesachtige glamour die voorbij komt in Hollywood films. Wit is inmiddels algemeen geaccepteerd als bruidskleur.

Lees door onder de tekst

Een bekende uitzondering die in alles haar eigen gang gaat, is Wallis Simpson, de vrouw van de vrijwillig onttroonde Britse koning Edward VIII. De erg modieuze Simpson, bekend van de uitspraak ‘je bent nooit te rijk en nooit te dun’, kiest in 1937 voor een paarsblauwe jurk van Mainbocher. Het feit dat de Amerikaanse al twee keer eerder is getrouwd zou de alternatieve kleur kunnen verklaren.

Trendsettend is filmactrice Grace Kelly (1929-1982) die in 1956 trouwt met haar droomprins Rainier van Monaco (1949-2005 ). Het huwelijk wordt live in Europa op de televisie uitgezonden, het publiek vergaapt zich aan een elegante hooggesloten jurk met een kanten lijf en wijduitstaande rok die een geschenk is van de MGM-filmstudio. Het ontwerp van kostuumontwerper Helen Rose (1904-1985), die ook Elizabeth Taylors eerste trouwjurk ontwerpt, is nog altijd actueel en vertoont zelfs enige gelijkenis met de jurk van Kate Middleton.

Vanaf de jaren zestig valt er geen vaste lijn meer in bruidskleding te ontdekken. De gedachte aan wit als kleur van de onschuld is een reden om juist niet in het wit te trouwen, maar bijvoorbeeld in pastels of zelfs jeans, nostalgisch aandoende jurken met veel kant, maar ook minimode en uniseks in broekpakken worden aangetrokken voor de dag der dagen.

De romantische jurken van Grace van Monaco en koningin Victoria staan tot op heden model voor de moderne trouwjurk. Royalty, waarvan stiekem wordt gehoopt dat ze flink uitpakken, trouwt steeds vaker ingehouden klassiek. Vorstelijke uitschieter is in 1981 de ivoorkleurige bruidsjapon van Lady Diana Spencer. Haar barokke jurk van gekreukt taftzijde heeft royale pofmouwen en is bestikt met duizenden parels, pailletten, antiek kant, strikken en een eindeloze sleep van 7,5 meter lang.

Lees door onder de foto

Spraakmakend in Nederland is de wit satijnen bruidsjurk met ruim tweehonderd strikken van Mabel van Oranje uit 2004, een ontwerp van Viktor & Rolf. Mabel draagt bij de inhuldiging van Willem-Alexander in 2013 een lange zwarte jurk, waarvan in de mouw een stuk sleep van de trouwjurk is verwerkt. Op de begrafenis van haar overleden echtgenoot prins Friso in 2013 draagt ze dezelfde jurk, maar ingekort. Een mooi symbolisch gebaar.

Rond een bruidjapon die gedragen wordt op een belangrijk moment in iemands leven, en waar zo veel aandacht aan wordt besteed, ontstaat natuurlijk bijgeloof. Fluiten tijdens het naaien van het bruidstoilet, is uit den boze, het zou kwade geesten oproepen. En wee de vrouw die haar de jurk der jurken na de bruiloft uit zuinigheid laat aanpassen.

Op 2-2-2 trouwt koningin Máxima stijlvol in Valentino Couture met een sleep van vijf meter zijde en tule met stippeltjes. In 2011 is de klassieke jurk onder andere te bewonderen op de tentoonstelling ‘Máxima 10 jaar in Nederland’ in Paleis Het Loo in Apeldoorn. Daar zien bezoekers op Valentino’s ontwerpschets een diepe halssplit, maar de echte jurk op de pop heeft een hoge opstaande hals. De schattingen van de prijs van de jurk lopen uiteen van €50.000 tot €70.000. Zeker is dat geld geen rol heeft gespeeld en dat het koninklijk paar net als veel andere mensen astronomische bedragen over hebben voor een van de mooiste dagen van hun leven en de jurk die ze hun leven zullen zien op foto’s van dat gelukzalige moment. Over scheidingen hebben we het nu even niet, zeker niet over koninklijke. Het is zoals Christian Dior zegt: “Bruidsjurken representeren de ultieme droom”.

JA, IK WIL - FRIES MUSEUM 250 jaar trouwjurken. T/m 16 februari 2025 in Fries Museum. De expositie gaat over de trouwjurk van de afgelopen 250 jaar, met zowel historische, moderne als hedendaagse jurken - waaronder die van Koningin Máxima en Nikkie de Jager.