De Rotterdamse queer visual artist Rik Versteeg is de bedenker van Mind Mirage – a Serenade to hallucination. Het fotoboek neemt je mee op een reis van verkenning en zelfontdekking en omarmt de diversiteit van de queer community.

Wanneer en hoe kwam je op het idee van het maken van een boek, wanneer ben je er mee begonnen? In September 2022 werd ik benaderd door Snap Collective uit Parijs, een uitgeverij die fotografen in staat stelt om fotoboeken te drukken. Zij wilden samenwerking omdat ze mijn werk bijzonder vonden en zeer geschikt voor een fotoboek. Begin dit jaar begon ik met het boek-ontwerp. Ik besloot om precies 10 jaar na de start van mij carrière een boek uit te brengen. Het ontwerp van het boek is bijna klaar.

Bestaan er veel queer boeken en wat voegt jouw boek toe? Ja er zijn meer dan je zou denken. Veel boeken gaan vooral over de complexiteit van queerness en hoe dit in onze samenleving vorm krijgt. Daarentegen zijn er natuurlijk meerdere LGBTQIA magazines maar de fotografie in deze magazines zijn vaker realistischer en documentair gebaseerd. Daarnaast worden in de commerciële bladen vaak alleen maar bekende queer personen uitgelicht. In mijn boek gaat het om de queerpersonen uit onze samenleving, die niet allemaal bekend zijn maar wel aandacht verdienen.

Mind Mirage laat een weerspiegeling zien van mijn gedachten die verschillende vormen kan aannemen en vaker op een hallucinatie lijkt dan op de werkelijkheid. De gelaagdheid van onderwerpen is wat mij aanspreekt om beeld te maken en onderzoek te doen naar verschillende maatschappelijke onderwerpen.

Het boek neemt je mee op een reis door mijn gedachten, die werkelijkheid zijn geworden in mijn studio. Beeld dat kleurrijk is, duister kan zijn, mensen aan het lachen maakt, ontroerd of juist verbaasd. Dit is wat het boek een diepere laag geeft omtrent queerness en de kijker de ruimte geeft een eigen invulling te geven. Door op te groeien als queerpersoon vond ik vaak kracht en motivatie in het creëren van beeld, het was voor mij altijd een reden om mijn eigen identiteit te onderzoeken en ik hoop dat het boek hetzelfde bij de kijker teweeg brengt.

Wat doe je voor andere projecten als visual queer artist?

Als kunstenaar ben ik niet alleen maar verantwoordelijk voor fotografie, maar maak ik (vaak) alles wat op het beeld staat. Denk aan de styling, maskers, set-design, videografie en make-up. Met elke creatie probeer ik de nuances van Queer identiteit vast te leggen in onderwerpen zoals identiteit, liefde, sexualiteit en gelijkheid.

In het boek vind je niet alleen beeld maar vind je ook project informatie, backstage beelden en film stills. Daarnaast maak ik ook maskers voor andere queer artiesten voor shoots en of performances. Daarnaast probeer ik wanneer dit kan naar voren te treden om te strijden voor de rechten van de LGTBQ--gemeenschap en het verbinden van verschillende groepen en instellingen door het maken van kunst.

In de dummy van je boek zag ik een foto van een afgesneden tong omwonden met een elastiekje. Op de cover is de tong ook prominent in beeld. Welke betekenis heeft de tong voor jou? De serie Felt Cute, Might Delete kwam voort uit een droom die ik heb omgezet in een experiment. Het gaat over zelf expressie en vluchtige sociale content en erkenning van jezelf door anderen. De tong in deze serie staat voor mij voor kwetsbaarheid, sensualiteit, en gevoeligheid. Door de tong onderdeel te maken van de visagie en er een nadruk op te leggen in de portretten, wil ik de standaard portret fotografie uitdagen. De tong wordt vaak vergeten als onderdeel van expressie waar de tong in deze serie een surrealistisch doel krijgt.

De queer gemeenschap ligt weer onder vuur. Wanneer was dit eerder en waarom is dit nu weer het geval? Juni 1969 vonden de eerste rellen plaats bij een ontruiming van de homobar Stonewall Inn in New York omdat de LGTBQ-gemeenschap had besloten de treiterijen van de politie niet langer te verduren maar terug te vechten. In Nederland hebben we veel gedaan om als queergemeenschap dezelfde rechten te krijgen die voor anderen gelden. Nederland liep jarenlang voorop in de strijd voor gelijkheid zoals het eerste homohuwelijk ter wereld. De afgelopen jaren zien we Nederland steeds verder dalen op de ranglijsten als het gaat om gelijkheid en rechten die wettelijk worden vastgelegd.

Naar mijn idee is de queer community wel veel zichtbaarder dan ooit in Nederland, veel queerpersonen willen en kunnen niet meer onzichtbaar in onze samenleving door het leven gaan. De zichtbaarheid zorgt er op zijn beurt weer voor dat het wringt in onze samenleving en zijn de negatieve reacties vaak heftiger en intenser. Het geweld neemt toe en is veel zichtbaarder in het nieuws dan een aantal jaren geleden. Queerpersonen zijn voortaan niet meer stil als zij discriminatie of geweld ervaren en treden er juist mee naar buiten wat ook weer reacties oproept. Het lijkt erop dat de queergemeenschap in een nieuwe golf van protesten en activisme is beland omdat we bedreigd worden in ons bestaan en dit niet langer accepteren. Daarnaast zien we in veel landen om ons heen dat de queergemeenschap steeds meer wordt benadeeld en dat er veel rechten worden ingevoerd ten nadele van de gemeenschap.

Wat kan een einde maken aan deze ontwikkeling? Als ik daar een passend antwoord op had, dan waren de problemen waarschijnlijk al verholpen. Naar mijn idee moeten we meer open staan voor dialoog en begrip. We hoeven elkaar niet allemaal te begrijpen maar we kunnen elkaar wel in onze waarden laten. Educatie is hierin een heel belangrijk onderdeel. Ik merk dat mensen buiten de gemeenschap vaak niet begrijpen wat het is om queer te zijn, en dat dit onbegrip weerstand oproept. Als we elkaar er op wijzen kunnen we begrip opbouwen voor elkaar.

Dialoog helpt altijd om mensen dichterbij elkaar te brengen en elkaar te leren begrijpen, zo kan ook kunst dit doen.

Veel pride organisaties zijn hier mee bezig, en je ziet dat er veel meer georganiseerd word door queer instellingen onderling. Daarnaast is pinkwashing door grote bedrijven rondom de pride en merchandise iets wat niet helpt. Veel bedrijven willen laten zien dat zij gelijkheid belangrijk vinden, maar doen niet het echte werk om deze gelijkheid in het dagelijks leven door te voeren. Als grotere bedrijven dit anders aan zouden pakken in bijvoorbeeld hun beleid en media uitingen wordt het ook al meer genormaliseerd.

Daarnaast is het belangrijk dat wij als gemeenschap zichtbaar blijven en ons niet de mond laten snoeren. Door naar voren te treden, authentiek te zijn aan onszelf en te laten zien wat er misgaat in de samenleving worden problemen beter in kaart gebracht en kan er gerichter actie ondernomen worden.

Is de queergemeenschap zelf zo hecht als je zou willen? Ik denk dat de polarisatie in de samenleving, ook zijn weerklank heeft op de queer gemeenschap. Veel personen in de queer gemeenschap behoren weer tot een subcultuur die hun eigen gebruiken en gemeenschap heeft. Deze subculturen zijn vaak wat meer afgesloten voor de buitenwereld omdat zij zich anders onveilig voelen en echt een safer space nodig hebben. Tegelijkertijd kan een safer space zorgen dat sommige queer personen ervaren dat het niet hun plek is. Als queerpersoon moet je rekening houden met deze subculturen en groepen. Als witte cis gay man weet ik bijvoorbeeld wanneer ik mezelf op de voorgrond kan bewegen of wanneer het niet mijn plaats is.

In mijn werk probeer ik altijd verschillende queer personen met verschillende achtergronden, etniciteiten en lichamen te portretteren om op die manier een bredere queer gemeenschap te laten zien en ook begrip voor elkaar te kunnen opbouwen. Anderzijds zie je wel tijdens bijvoorbeeld een pride walk dat de verschillende groepen bij elkaar komen en elkaar supporten en dat we een gemeenschap zijn met dezelfde doelen, en dit is prachtig om te zien!

Je boek is af, maar er is een geld nodig om te drukken. Je hoopt het bedrag via crowdfunding bijeen te krijgen. Waarom moeten mensen geld storten? Momenteel is 88% van het doelbedrag behaald door mooie donaties van particulieren en door een bijdrage van de gemeente Rotterdam en het Prins Bernhard Cultuurfonds. Door te doneren help jij mij om mijn allereerste fotoboek te kunnen publiceren. Als kleine ondernemer is het drukken van een fotoboek erg kostbaar en zonder de donaties zou het voor mij simpelweg onmogelijk zijn geweest om het boek te publiceren. Door te doneren help je niet alleen mij, maar lever je ook een bijdrage aan de zichtbaarheid van de queer community omdat er veel samenwerkingen met andere queer artiesten worden gepubliceerd.

Voor elke donatie boven €25 krijg je een tegenprestatie van mij, dit kan zijn een postkaarten set, een poster print of een gesigneerde kopie van het boek. Voor alle tegenprestaties kun je een kijkje nemen op de voor de kunst pagina webpagina. Daarnaast is het fijne van crowdfunding dat je ook met kleinere donaties een bijdrage kunt leveren. De boeken zijn eind oktober  beschikbaar en alle donateurs worden uitgenodigd voor de boekpresentatie.