De vrouwenmode voor najaar/winter 2023/2024 wordt hoofdzakelijk ontworpen door mannen. Hoe kan het dat mannen nog steeds dominant zijn als designer in de mode-industrie?

Sinds 27 februari tot en met donderdag 7 maart vinden er tijdens de Parijse Modeweek 105 shows plaats. MIRROR MIRROR is benieuwd hoeveel collecties door mannen zijn ontworpen en hoeveel door vrouwen. Dus zochten we het uit.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: mannen zijn nog steeds dominant. Hoe de verhouding ligt, dat lees je verderop. Voor nu is het belangrijk om te weten dat de mannenhegemonie helemaal klopt met de modegeschiedenis.

In de mode-industrie waren vanaf dag één uitsluitend mannen werkzaam. Alleen mannen mochten het beroep uitoefenen van patronen maken en kleren maken (vandaar: kleermaker).

De eerste officiële couturier die in 19de eeuw naam maakte was Charles Frederick Worth (1825-1895). De in Parijs werkzame Brit wordt gezien als de eerste couturier, omdat hij zijn ontwerpen ‘signeerde’ met een etiket met daarop zijn ingeweven naam -  zoals kunstenaars hun schilderijen met verf signeren. Na Worth was Paul Poiret toonaangevend als couturier en bekender dan zijn andere mannelijke collega’s onder wie Jacques Doucet en Mario Fortuny.

VERNIEUWERS

Het gender-omslagpunt jaren was in de jaren dertig van de 20ste eeuw– met de doorbraak van onafhankelijke vrouwen als Gabrielle Chanel, Jeanne Lanvin en Elsa Schiaparelli. Allemaal excelleerden ze in hun vak, en allemaal voegden ze ook essentiële vernieuwingen toe – op het vlak van techniek (de bias cut van Lanvin), materiaalgebruik en luxe (draagcomfort van Chanel) en stijl (het surrealisme van Schiaparelli).

By the way, de modegeschiedenis toont aan dat vooral vrouwelijke ontwerpers baanbrekend zijn geweest. In het boek bij de expositie Femme Fatales in Kunstmuseum Den Haag sprak ik Iris van Herpen – ook een vernieuwer - hierover. Over dit belangrijke aspect vertelde ze het volgende: ‘Ik probeer niet een vrouwbeeld te creëren dat al lang gaande is, of dat al eerder is geweest. Ik probeer aan te voelen ‘wat is nou de vrouw van vandaag’? Waar gaan we naar toe als vrouw zijnde? Wat zijn de mogelijkheden, wat is aantrekkingskracht en wat is schoonheid? Dergelijke vragen liggen aan de basis van mijn ontwerpen. Dat gaat inderdaad verder dan ‘hoe zal ik een vrouw er sexy uit laten zien’. Dat is een heel ander uitgangspunt. Wat ik ook erg belangrijk vind, is hoe materialen voelen op de huid en hoe een stof beweegt als je loopt.”

De Britse Mary Quant zou het roerend eens zijn met Van Herpen. Uit de stijve jaren vijftig kwam tijdens de lossere sixties Mary Quant voort, de uitvinder van de minirok. Al claimde meneer André Courrèges jarenlang hetzelfde. Het is toch echt dankzij mevrouw Quant dat jonge meiden de minirok omarmen. Vrijheid! Heerlijk bewegen!

VROUWBEELD

Sinds Charles Frederick Worth hielden mannelijke designers zich bezig met één ding; de sublimatie van de vrouw. Met ultra-feminiene ontwerpen. Dat zou nog lang hun schoonheidsideaal blijven. Het idee – de vrouw als vamp – bereikt een hoogtepunt in de jaren tachtig met Thierry Mugler, Claude Montana en Azzedine Alaïa. Overigens kende de jaren tachtig best wat vrouwelijke designers, maar wie weet hun namen nog? Anne-Marie Beretta, Chantal Thomas, Popy Moreni, Sonia Rykiel. De meest rebelse waren Vivienne Westwood en Rei Kawakubo (en zij is dat nog steeds). In Amerika hield Donna Karan zich staande tussen de Calvin Kleins en Ralph Laurensen enzovoort.

DE HARDE CIJFERS

Tijd voor de facts – de cijfers - aan de hand van de officiële Paris Fashion Week kalender van de Fédération de la Haute Couture et de la Mode. Van de 105 presentaties tellen we 4 duo’s, 38 vrouwen en 63 mannen.

Opmerkelijk: een groot deel van die 63 mannen is in dienst van de toonaangevende internationale modelabels. Hier zit het pijnpunt.

Zo heeft de Kering-groep (o.a. Saint Laurent, Bottega Veneta, Gucci, Balenciaga, Brioni) duidelijk een voorkeur voor mannen als ontwerper voor vrouwenkleding. De uitzondering is Sarah Burton voor Alexander McQueen.

De LVMH-groep (o.a. Celine, Loewe, Louis Vuitton, Patou, Fendi, Givenchy, Kenzo, Marc Jacobs, Off-White) is al helemáál overtuigd van mannen als artistiek directeur. Uitzonderingen zijn Maria Grazia Chiuri voor Christian Dior, Stella McCartney, en Camille Micelli voor Pucci.

Merkwaardig is dat mannen ingehuurd worden bij merken die ooit zijn opgericht door vrouwen. Of denk ik nu bekrompen? Begrijpen de vrouwen het vrouwenlichaam niet beter? Overigens is vrijwel 100% van de mannen gay.

Buiten de luxe conglomeraten zijn er enkele wereldmerken waar wel vrouwen aan het roer staan, zoals Virginie Viard (Chanel), Rei Kawakubo (Comme des Garçons), Nadège Vanhee-Cybulski (Hermès) en tot voor kort de helaas overleden Vivienne Westwood.

Kortom vrouwen in de mode-industrie zijn op hoge posities nog steeds sterk ondervertegenwoordigd. Raar, want modeacademies bestaan voor het merendeel uit vrouwelijke modestudenten. Eén reden laat zich raden, de keuze voor huisje-boompje-beesje. Het andere deel kiest voor een modejob áchter de schermen.

Valt er in dit verhaal ook nog wat positiefs te melden? Eigenlijk had ik het aantal mannen in de mode nóg hoger verwacht. De redding is een flink aantal Aziatische vrouwelijke designers.

Ook positief: de modewereld is altijd al tolerant geweest voor gays en queers. Door de bank genomen is mode vaker meer genderneutraal, experimenteel en minder plat, ordinair en cliché.

Nog een vooruitgang is dat tegenwoordig in het zakelijke modeleven bij de grote modeconglomeraten - en ook bij het zelfstandige luxemerk Chanel - culturele diversiteit op de kaart staat, met speciaal nieuw gecreëerde functies op het vlak van duurzaamheid en menselijkheid. Al zijn dergelijke posities nog zeldzaam.

Enfin, volg je de shows, manifesteer dan vanaf nu: van die, die en die show wordt een vrouw binnenkort artistiek directeur!